Renesans ptaków
Pióra, skrzydła, dzioby jak i pozostałe części ptasiego ciała były obiektem wielu szkiców studyjnych, rysunków i grafik Albrechta Dürera – najsławniejszego i najwybitniejszego przedstawiciela renesansu w Europie Północnej, rytownika, doskonałego miedziorytnika i jednego z największych drzeworytników w dziejach grafiki. Projekt „Renesans ptaków” to twórczy dialog pomiędzy materialnym i niematerialnym dziedzictwem kulturowym, w którym uczestnicy i uczestniczki działań podobnie jak Albrecht Dürer motywem przewodnim uczynili ptaki. Oprócz metod graficznych wykorzystali m.in. sztukę haftowania, którą zgłębiali pod okiem artystki Ewy Cieniak. Prace niemieckiego artysty były dla uczniów i uczennic ze Szkoły Podstawowej nr 271 oraz członków i członkiń społeczności sąsiedzkiej pretekstem do spojrzenia na tę grupę zwierząt ze współczesnej perspektywy. Podczas warsztatów i spotkań twórcy i twórczynie zajęli się studiowaniem form ptaków, które wymarły w skutek działań człowieka. Tylko w Polsce wyginęło już 16 gatunków ptaków (m. in. szlachar strepet, drop, kulon, siewka złota, biegus zmienny, bekasik, mewa mała, nur czarnoszyi, czapla purpurowa, orzełek, pustułeczka, kobczyk, dzierzba rudogłowa, nagórnik oraz krzyżodziób sosnowy), a kolejnych 47 może zniknąć w ciągu najbliższych lat. Transformowanie wiedzy o zaginionych gatunkach ptaków zakończyło się symbolicznym przywróceniem ich do życia. Dzięki nadanej im nowej, przestrzennej i latającej formie ptaki zagościły w jesiennej przestrzeni podwórek, na gałęziach i na osiedlowych parapetach.
W drugiej połowie września 2023 odbyły się 4 spotkania warsztatowe pn. „Transformacje” z udziałem czterech klas z SP 271. Osoby uczące się poznały dzieła Albrechta Durera – jego grafiki i ilustracje studyjne przedstawiające różne gatunki ptaków oraz ich upierzenie oraz dowiedzieli się o kilkunastu gatunkach ptaków, których, między innymi ze względu na działalność człowieka, już nie ma. Kluczowe w tej części projektu były transformacje: na podstawie stworzonych przez jedną grupę kreatywnych, słownych opisów poszczególnych wymarłych gatunków, druga grupa przygotowywała wizerunki tychże ptaków w formie rysunku, a trzecia przekształcała je w formę przestrzenną, wykorzystując w pełni swobodę twórczą. Zależało nam by osoby uczniowskie stały się twórcami i twórczyniami mającymi wpływ na efekt końcowy. Interpretacja miała uruchamiać umiejętności transformowania informacji z jednej formy przekazu (tekst) w drugą (obraz), a następnie w trzecią (formy przestrzenne).
Równolegle do spotkań warsztatowych z uczniami i uczennicami SP 271 (warsztaty realizowane w dni robocze) odbyły się dwa otwarte warsztaty sąsiedzkie „Wokół haftu” dla bardziej zainteresowanych tematem uczniów, ich rodziców i wszystkich chętnych, którzy chcieli rozpocząć przygodę z haftowaniem. Hafciarka i artystka Ewa Cieniak opowiadała o tradycjach związanych ze sztuką haftu i uczyła podstawowych haftów, by kolejne pokolenie mogło zostać nośnikiem wiedzy, tradycji i zwyczajów. Uczestnicy także pracowali z ptakami: nawiązując do szkiców Albrechta Durera Ewa Cieniak stworzyła szablony zagrożonych gatunków, które podczas warsztatów nanoszone były na gazę i haftowane na taborkach.
Działania warsztatowe kontynuowane były podczas spotkań „Haftowane ptaki” (na późniejszym etapie zmieniliśmy nazwę na FRUWAJĄCE HAFTY | otwarte warsztaty ptasich konstrukcji). Odbyły się 4 spotkania, których celem była twórcza interpretacja poprzez konstruowanie i haft – kształtów, form i upierzenia wymarłych, wybranych gatunków ptaków. Studia piór Durera były inspiracją do własnych zmagań z materiałem, igłą i nicią, oraz bambusowymi konstrukcjami.
Informacje o poszczególnych gatunkach, wraz z dokumentacją zdjęciową przedstawiającą ich wyobrażenia i opracowania tworzone na wszystkich warsztatach umieszczaliśmy na naszych mediach społecznościowych, np.:
Gołąb wędrowny
Kazarka czubata
Sowica białolica
Drop zwyczajny
Dzięcioł wielkodzioby
Powstałe trójwymiarowe ptasie rzeźby umieszczone zostały w przestrzeni osiedlowej. W ten sposób 10 wymarłych gatunków ptaków, twórczo ożywionych przez społeczność sąsiedzką, zagościło znów na chwilę na służewieckich podwórkach. Po zakończeniu wystawy konstrukcje rozebraliśmy tak żeby można było ponownie użyć bambusów, łączników i gazy.
Dziękujemy z całego serca wszystkim Uczestniczkom i Uczestnikom, którzy wraz z nami zanurzyli się w namyśle nad wymieraniem gatunków.
Pomysłodawczynią działania była Ewa Cieniak – artystka, hafciarka, trenerka. Absolwentka Europejskiej Akademii Sztuk na wydziale grafika warsztatowa. Haftuje, tworzy instalacje z wykorzystaniem tkanin, włókien oraz materiałów recyklingowych, często w przestrzeni miejskiej lub w otoczeniu natury.
Projekt sfinansowano z Funduszu Edukacji Kulturalnej m.st. Warszawy.
